Van Donnie Darko naar Southland Tales tot The Box

Is Richard Kelly slechts een one-hit wonder?Het was op een verloren maandagavond in het najaar van 2002 dat ik het plaatselijke filmhuis binnenstapte. De film van de avond was Donnie Darko. Ik had er niets over gehoord, maar de tagline van de poster sprak me erg aan: ‘Dark, Darker, Darko’.Ik kon toen nog niet vermoeden dat de film die ik ging zien een levensveranderende ervaring zou zijn. Vanaf het moment dat Donnie met zijn fiets de heuvels afreed en de soundtrack ‘The Killing Moon’ van Echo and the Bunnymen de speakers uitkwam, werd ik in de bizarre wereld van regisseur en schrijver Richard Kelly gezogen. Tijdsparadoxen, een man in een konijnenpak, jeugdige rebellie tegen bekrompen christelijke autoriteiten en ontluikende liefde. Een kleine twee uur laten liep ik vol vragen maar met prikkelende energie de zaal uit. Openbaring
Donnie Darko is zo’n film die je een paar keer moet zien en bij iedere kijkbeurt boeiender wordt omdat je steeds méér ziet. Richard Kelly moest wel een geniaal filmmaker zijn dat hij dit paradoxale verhaal kon bedenken en op deze verpletterende wijze wist te visualiseren. Een bijzonder debuut met een fantastische cast. Jake Gyllenhaal was een ware ontdekking, Patrick Swayze, die kwijlebal die door de generatie van mijn moeder was verheven tot sekssymbool, bleek wonderwel zelfspot te hebben, en veel bandjes uit de jaren tachtig bleken zo slecht nog niet te zijn. Southland Tales
Het was jaren wachten tot Richard Kelly zijn tweede film zou afleveren. Verwachtingen waren hooggespannen, het cliché schrijft voor dat een film daarom alleen maar kan tegenvallen. De recensies over Southland Tales waren dan ook niet lovend. En terecht.Wie vaak de bioscoop bezoekt heeft de wereld al een paar zien vergaan. Richard Kelly’s The Southland Tales speelt zich af in de nadagen van de Derde Wereldoorlog. Deze begon met een atoombom in Texas. Hoewel we in de film de wereld niet echt zien vergaan, verhaalt Soutland Tales de laatste drie dagen van de aarde en de rol die Boxer Santaros (een rol van de non-acteur Dwayne ‘The Rock’ Johnson) in het einde der tijden speelt. Te veel commentaar
Met Southland Tales geeft Kelly commentaar op de koers die Amerika vaart en hoe de wereld er in de nabije toekomst uit zou kunnen zien als we deze koers blijven volgen. Overconsumptie, oorlogvoering, de regering die iedere actie en gedachten van het volk in de gaten houdt, het onderdrukken van vrije wil en seksuele exploratie en de koortsachtige zoektocht naar alternatieve energiebronnen. Relevante thema’s, verpakt in een nagenoeg onnavolgbaar verhaal. De acteurs in de ‘making of’ geven zelf toe dat ze weinig snapten van de plot, maar dat de scènes los van elkaar wel logisch leken zolang Kelly het maar aan ze uitlegde. Nagenoeg onnavolgbaar was Donnie Darko natuurlijk ook, alleen had je bij die film het instinctieve gevoel dat het achterliggende verhaal wél klopte – ook al kon je het hoe en waarom niet precies uitleggen. Donnie Darko was een mysterie. Iedere keer als je de film keek, vielen er nieuwe puzzelstukjes op hun plek. De film werd bij iedere vertoning een rijkere ervaring. (In de Director’s Cut uit 2005 wordt overigens veel van de tijdparadox uitgelegd.) Wie weet wordt Southland Tales beter als je hem vaker kijkt. Maar eerlijk gezegd weet ik niet of ik überhaupt nog eens zin heb om de janboel die Southland Tales is nog eens te bekijken. IJscowagentje
Ook al zitten er elementen in de film die erg goed gevonden zijn en de lachspieren stimuleren. Sarah Michelle Gellar speelt een pornosterretje met een reality-tv talkshow. Kevin Smith heeft een kleine rol als techno-orakel, compleet met witte baard en hoofdkwartier. Christopher (Highlander) Lambert verkoopt oorlogstuig vanuit zijn ijscowagentje. En in Venice Beach, waar The Doors gevormd werden en de fitnessrage oorspronkelijk vandaan komt, schuilt de neomarxistische splintergroep die zich verzet tegen UsIdent – het Amerikaanse equivalent van Big Brother (de Orwelliaanse versie, niet dat tv-programma van John de Mol). Visueel is de film erg mooi, met prachtig geschoten plaatjes van een atoomontploffing en een kleurrijke, eclectische art-direction die lijkt te zijn samengesteld uit spullen afkomstig uit tweedehands winkeltjes die nog geopend moeten worden. Te pretentieus
Toch kan ik het gevoel niet van me afschudden dat Kelly zich flink vertild heeft aan dit project. Hij wilde vooral een comedy maken, maar mixt ook musicalelementen door de satire, en voert als hoofdingrediënt een dosis sci-fi toe. De film wordt nergens meer dan de som der delen, eerder minder. Zelfs de kortere versie die op dvd verscheen is moeilijk uit te zitten. (In 2007 moest het publiek drie uur doorbijten tijdens een vroege presentatie van Southland Tales op het festival van Cannes.)De belangrijkste vraag die na het kijken van Southland Tales rest is of Richard Kelly een one-hit wonder is. Was Donnie Darko een gelukkige samenvoeging van de juiste ingrediënten? Had Richard Kelly maar één boeiende film in zich? Het antwoord zal gegeven worden met de derde flick van deze filmmaker, een horrorfilm met de illustere titel The Box. Deze zal zijn carrière maken of breken.The Box
The Box wordt op dit moment gemonteerd en komt waarschijnlijk in maart 2009 uit. In The Box krijgt een echtpaar op zekere dag een vreemde doos aangereikt. Bij het openen ervan krijgen ze een miljoen dollar. Tegelijkertijd zal er iemand die ze niet kennen sterven. Kelly baseerde het verhaal op een kort verhaal van Richard Matheson. De hoofdrollen worden gespeeld door James Marsden en Cameron Diaz. Ik ben in ieder geval erg benieuwd naar de film en wil graag geloven dat Southland Tales een foutje was. Hollywood kan namelijk wel frisse, creatieve en afwijkende geesten gebruiken. We willen meer intrigerende films die met kop en schouders boven de brei van popcornvermaak uitsteken. En mocht Richard Kelly dan toch een eendagsvlieg zijn…. Ach, dan kunnen we ons altijd troosten met de gedachte dat Donnie Darko een heel bijzondere film is. Meer mag je misschien ook niet van een eigenzinnige filmmaker verlangen.