Recensie: My So Called Life

René van Densen beloofde ooit uit te gaan leggen waarom hij de tv-serie My So Called Life zo goed vindt. Belofte maakt schuld. Het enthousiaste en uitvoerige resultaat kun je hieronder lezen.

“But I will say this: no show on TV has ever come close to capturing as truly the lovely pain of teendom as well as My So Called Life. And yes, I’m including my own. We all stole fr- I mean learned from it, but we never matched it. I doubt anyone will. (After all, it doesn’t pay.)”

In de laatste alinea van een vierpagina-essay in het bijgeleverde boekje in de My So Called Life DVD-box, is Joss ‘Buffy, Angel, Firefly, and so on’ Whedon, toch ook geen kleine held op TV-schrijfgebied, bijna gênant lovend over de serie, het schrijfwerk, de acteurs en zijn eigen stommiteit om, net als de rest van Amerika, aanvankelijk de serie volstrekt te onderschatten. Hij eindigt met wat op z’n minst een fors, fors compliment over de serie genoemd mag worden:

“When I pitched Buffy The Vampire Slayer, I told excecutives it was a cross between The X-Files and… and then I always took a moment to judge how smart they were. If they seemed like empty suits, I’d go with 90210.It was a big hit. But if they seemed like they knew their business, I’d use another example. The example that every writer I know still references.”

De wereld van school en tieners
Ik kan honderden briljante, neologistische of volledig ouderwetse bijvoeglijke naamwoorden aanwenden om het meeslepende en nog altijd verre van achterhaalde schrijfwerk van de amper negentien afleveringen die de serie My So Called Life uiteindelijk zou bevatten, te belichten, maar een klein staaltje eenvoudig jatwerk uit het DVD-boekje zegt voor de kenner meer dan ik zou kunnen. Dus dan moet je ook gewoon even meneer Whedon aan het woord laten en zelf daarna pas de draad oppakken, vind ik zo. Want hij heeft over de volle vier pagina’s die hij volgepende gelijk: de serie was waar iedereen naar snakte en wat het net iets eerdere gelanceerde 90210 net niet leverde, de realistische wereld van school en tieners, die in al haar soap opera toch alles bevat waar mensen van alle leeftijden en alle levensomstandigheden mee kunnen identificeren.
En net als Whedon en heel Amerika, was ik bij de eerste aflevering die ik zag (destijds ’s middags, notabene net terug vanuit mijn eigen middelbare schooldag, op Nederland 1) ook maar flauwtjes geïnteresseerd. Om na een paar minuten in de eerstvolgend gekeken aflevering pas wakker te worden en te beseffen dat ik iets unieks zat te kijken.In 1994 kreeg Winnie Holzman via haar twee machtigste thirtysomething-schrijfcollega’s de ‘kans’ in haar schoot geworpen om een tienerserie te schrijven, iets waar ze aanvankelijk forse bedenkingen bij had. Ze vond het immers veel geweldiger om de tumulteuze emotionele lagen van volwassenen open te pellen en de stuurloze, hormonale, onzekere puinhoop die daaronder zat bloot te leggen. Tot ze daadwerkelijk met tieners ging praten en besefte wat uiteindelijk de kern van de serie werd: het verschil tussen tieners en volwassenen is hooguit dat de onderliggende lagen bij tieners beter en scherper te zien zijn.
Er wordt in My So Called Life dan ook niet ingehouden: tieners krijgen zware drugs- of alcoholproblemen, een geweer gaat af op school, onverwachte zwangerschappen liggen op de loer, thuissituaties zijn soms volledig ontwricht waardoor een kind op straat leeft, en ga maar door. Daar bovenop zijn de volwassenen in de series ook geen van allen bepaald rotsen in de branding, en evenzogoed door hun impulsen, blinde hoeken en onbeantwoorde levensvragen rondtollend door hun bestaan.
Weg met de clichés
Alle clichés worden uit de weg geschoven, waardoor je bijvoorbeeld in één aflevering na de nieuwe inspirerende leraar die zijn leerlingen écht aanspreekt en enthousiasmeert, en ze krachtig voor vrijheid van meningsuiting weet op te doen staan, ook nog even de gelegenheid krijgt om hem als een opportunistische, stuurloze en licht verwarde schoft te zien.My So Called Life lanceerde de carrières van de piepjonge Claire Danes en Jared Leto die toen al duidelijk illustreerden een hoop in hun mars te hebben. Danes is min of meer de spil van de serie, de intelligente maar wat brave en nog niet emotioneel voldoende volgroeide Angela wiens tienerwereld vooral draait om haar heimelijke liefde, de onbereikbaar coole Jordan Catalano (Leto). Haar overbuurjongen Brian, een intelligente gevoelige maar sociaal volledig onadepte jongen, is natuurlijk op zijn beurt weer verliefd op haar.
Verleggen van perspectief
We ontmoeten Angela rond de tijd dat ze twee wat ‘wildere’ nieuwe vrienden opdoet – Rayanne en Rickie – die haar meer gelegenheid tot ontbloeien bieden dan haar jeugdvriendin Sharon kon. Hoewel het uitgangspunt direct al onvolwassen en zwakjes overkomt, wordt snel duidelijk wat ik hierboven heb proberen toe te lichten, namelijk dat het tegendeel waar is. Zonder onnatuurlijk over te komen schakelt de serie soms doodleuk volledig over naar het perspectief van andere hoofdpersonen, worden diverse vertelgenres (tot zelfs een licht bovennatuurlijke aflevering aan toe) effectief ingeschakeld om de verhalen te versterken, en groeit zelfs de kleinste bijrol uit tot een volledig driedimensionaal, levend ademend bloedend menspersoon.
Meeslepend en toch nergens té zwaar op de hand, ondanks de diverse maatschappelijke thema’s die de serie openlijk behandelt. Zo was My So Called Life de eerste TV-serie waarin een hoofdkarakter openlijk homofiel was (Wilson Cruz wordt tegenwoordig nog steeds gevraagd voor lezingen over zijn rol als Rickie Vasquez) en waarin tienertaboes als analfabetisme en verslavingen op bespreekbare manier getoond werden.
En tien jaar lang werd dit eerste en enige seizoen slechts af en toe, bijna per ongeluk, zo links en rechts uitgezonden voor wie het nét toevallig meekreeg. Ik kan nog veel, veel meer over deze serie schrijven, maar ik héb de DVD box dus u kunt me wat. Ik ga weer gewoon lekker verder kijken en als u meer wilt weten regelt u maar lekker zelf uw eigen exemplaar.