Wilt u niet aan mij jasje trekken! is een uitspraak van Ruud Lubbers tegen een opdringerige verslaggever en de titel van het boek van Eric Vrijsen waarin hij de relatie tussen politici en journalisten onder de loep neemt. Fijn leesvoer in aanloop naar de verkiezingen.
Vrijsen is politicoloog en sinds 1990 werkzaam bij het weekblad Elsevier. Hij zette zijn eerste stappen als parlementair verslaggever in de vroege jaren tachtig. Vrijsen scheeft zijn boek vanuit zijn eigen ervaring. Naar aanleiding van door hem geschreven stukken werpt de journalist een verhelderend licht op gebeurtenissen, personen en rellen uit de Haagse politiek.
Vrijsen schrijft toegankelijke studies van Pechtolds populisme en cabareteske optreden in de kamer, beschrijft de opkomst van Mark Rutte en analyseert hoe Harry van Bommel de rel rondom zijn vermeende seksuele intimidatie jegens een personeelslid van de ambassade in Jordanië onschadelijk maakte. De casestudies riepen bij mij vaak een gevoel van herkenning op. Het zijn namelijk verhalen die in de afgelopen jaren prominent door de pers zijn behandeld.
Soms brengt Vrijsen dingen met elkaar in verband die tot schokkende conclusies leiden: Hij beschrijft bijvoorbeeld uitvoerig hoe het vermeend martelen van Irakese gevangenen door Nederlandse militairen er toe leidde dat het leger een belangrijke leider van de Taliban liet gaan. Hij mocht niet verhoord worden zodat de minister buiten schot zou blijven. Die vreesde voor nieuwe verhalen in de pers over martelingen door de MIVD. Drie weken na de vrijlating van de leider voerden de Taliban een massale aanval uit in Chora, waarbij een Nederlander en 50 tot 80 Afghaanse burgers omkwamen. Wie weet had die vrijgelaten leider bij verhoren informatie over deze aanval prijsgegeven. Misschien hadden zo veel slachtoffers voorkomen kunnen worden. Dat laatste is een gok van de auteur, maar zijn conclusie is niet ondenkbaar. Vrijsen illustreert in het betreffende hoofdstuk mooi hoe de angst voor negatieve pers kan leiden tot verkeerde beslissingen. De macht van de Nederlandse pers kan groot zijn, al is de relatie tussen journalisten en de politiek een symbiotische. Beide spelers hebben elkaar nodig.
De belangrijke rol van Wilders
Doordat Vrijsen al een tijdje meegaat op het Binnenhof kent hij veel politici persoonlijk. Dat levert soms interessante onthullingen op. Zo blijkt Geert Wilders een hartelijke vent te zijn die vroeger zeer benaderbaar was. Vrijsen en Wilders spraken geregeld af in Hotel Wilhemina in Venlo om bij te praten. Dat was voordat Wilders met zijn kruistocht tegen de islam begon en continue bewaking nodig had.
Vrijsen analyseert de rol die Venloze politicus vervult in Den Haag. Het politieke bestel heeft iemand als Wilders broodnodig om de verveling te verdrijven: ‘Zonder Bolkestein, Fortuyn, respectievelijk Wilders zou het publiek de belangstelling voor de politiek compleet verliezen, zeker in tijden van economische voorspoed,’ zegt Vrijsen. Dat soort gasten zorgen immers voor ophef en schudt het ingedutte parlement wakker.
Daarbij weet Wilders abstracte vraagstukken te concretiseren: ‘Uit het grote vraagstuk van de migratie en integratie pikt hij vernuftig de voorvallen en incidenten waarbij het grote publiek zich iets concreets kan voorstellen.’
Feuilleton
Waarom volgt het publiek de gebeurtenissen in Den Haag? Omdat het een groot theater lijkt, een feuilleton met vaste spelers. Het is vermakelijk om hun schermutselingen te volgen. Aangezien journalisten ook gewoon kranten moeten verkopen en kijkcijfers dienen te scoren, bericht iedereen over dezelfde zaken, uit angst iets belangrijks te missen. Deze nivellering in de berichtgeving maakt dat de Haagse soap overal vrijwel hetzelfde is, of je nu de krant leest of het NOS Journaal kijkt.
De politieke werkelijkheid is in de afgelopen dertig jaar veranderd: ging het vroeger vooral over ergens in het midden uitkomen als het om geschillen ging, zijn politieke conflicten nu erg ad hoc. Den Haag is erg onvoorspelbaar en kort van adem geworden. Iets wat Vrijsen mooi aanduidt met de incidentendemocratie.
Het lijkt wel of er elke dag weer een nieuw relletje te noteren valt in Den Haag. Dit is deels waar, maar de beeldvorming is tegelijkertijd wel erg eenzijdig. Journalisten zijn daar verantwoordelijk voor.
Wedstrijddemocratie
Vrijsen schrijft dat journalisten graag controversiële onderwerpen behandelen, maar de thema’s negeren waarover de politieke partijen het stilzwijgend eens zijn. Een relletje is immers nieuws. Het gevolg daarvan is een systematische vertekening van de politieke werkelijkheid. Er is geen sprake meer van een krachtmeting tussen ideeën, de beeldvorming is die van een wedstrijd tussen politici en tussen partijen. Daarmee doen journalisten de lezers tekort vindt Vrijsen: De eenzijdige nadruk op het wedstrijdelement leidt uiteindelijk tot de onterechte voorspelling dat het land onbestuurbaar wordt, doordat de keizers massaal wegvluchten bij de middenpartijen en zich nestelen bij de protestpartijen op de linker- en rechterflank. Een verontrustende gedachte.
Eric Vrijsen – Wilt u niet aan mijn jasje trekken!
Balans, € 17,95
ISBN:9789460032424
Deze recensie is ook op de site van Zone 5300 gepubliceerd.
10 reacties op “Wilt u niet aan mijn jasje trekken: De relatie tussen politiek en pers”
lijkt me interessant boek! en ik geloof best dat wilders vroeger heel aardig en benaderbaar was. Ik vind m geen gemeen hoofd hebben. (ben het met alles volledig met hem oneens, laat dat duidelijk zijn, bedoel alleen dat ie geen evil uitstraling heeft)
Ik vind het een erg fijn boek inderdaad. En wat Wilders betreft kan ik me goed vinden in je comment. Ik stem niet op de beste man, want ik vind hem te extreem. Al vind ik wel dat hij zijn verhaal met veel overtuiging brengt.
Ik zou graag zien dat politici zich bezig hielden met het ontmantelen van het idee van volksvertegenwoordiging en zich gingen focussen op het teruggeven van het debat, de keuzes en beslissingen aan de burgers. Internet biedt daarvoor volop mogelijkheden. Ik vind dat het concept politiek en volksvertegenwoordiging als te vanzelfsprekend wordt aangenomen. Alle aandacht voor de heren en dames politici leidt alleen maar af van deze shift.
Je bedoelt dat er niet echt sprake is van volksvertegenwoordiging in Den Haag? Dat je jezelf niet vertegenwoordigd voelt door welke kandidaat of partij dan ook? Kan ik in komen, ik weet nog niet wie of wat ik ga stemmen. Maar de macht uit handen geven, overgaan op een ander systeem zie ik de heren en dames in DH niet snel doen. Internet is eerder iets wat ze bang maakt. Behalve twitter dan, wat de politici toch vooral zien als een platform om zichzelf te promoten.
Misschien druk ik me duidelijker uit aan de hand van een plaatje dat ik onlangs zeg op de blog van Erwin Blom: http://www.erwinblom.nl/blog/2010/5/22/ik-zet-me-even-over-modellenvrees-heen.html
Vervang institutes door politiek en voila… it’s already happening.
Het valt mij de laatste jaren op dat er vooral wordt ingespeeld op de onvrede die leeft bij het volk. De politiek voedt dat ongenoegen voor het eigen electoraal gewin, in plaats van dat het de rust bewaart en het ongenoegen wegneemt. Het is een soort van Amerikaanse ego-show aan het worden waarbij het besturen van het land ondergeschikt is geworden aan het succes van politicus en partij. Zieltjes winnen door bang maken en hoe beter de bangmakerij doorwerkt in de peilingen des te beter denkt de lijsttrekker het te doen. Terwijl ondertussen het volk in de illusie leeft dat Nederland een soort van bananenrepubliek is, alleen omdat het voor mensen als Wilders gunstig is als men daar in gelooft. Iemand als Cohen wordt daardoor steeds kanslozer; hij benadrukt het positieve, maar dat is niet wat ‘we’ willen horen. We willen horen hoe slecht het gaat en gevoed door onvrede stemmen we op mensen die het alleen maar erger maken.
Interessant wat je schrijft Jooper. Het lijkt op een proces waarbij mensen graag met behulp van de angstboodschappen van de politici in hun vermeende machteloosheid worden bekrachtigd zodat ze vervolgens naar diezelfde politici kunnen wijzen om hun hopeloze en machteloze situatie te verbeteren. Alle partijen houden elkaar op deze manier in een houdgreep.
@Jooper @Peter de Kock: interessante analyse, heren. Ik kan me daar wel in vinden. Hoewel ik het me af vraag of het iets is wat ‘we’ willen horen of dat bepaalde politici denken dat we het willen horen. Ik ben namelijk zelf behoorlijk moe van al die waarschuwingen voor gevaren die er niet zijn. Al die bangmakerijk die zegt dat we moeten bezuinigen. Het is onzin om opeens bezuinigingsmaatregelen van 30 miljard erdoor te drukken. Waarom moeten wij het gelag van de banken betalen?
Ik vind Cohen in dat opzicht een fris geluid in Den Haag.
Volkomen terecht dat onschuldige burgers het falen van de banken betalen. Hoe moet ik anders aan m’n bonus komen? 😉
Het falen van de banken staat volgens mij in een groter perspectief, namelijk dat van het verdwijnen van de op geld gebaseerde economie. Vroeg of laat is dat wat er gebeurt en zoals ik het zie is het nu al aan het gebeuren.