De unieke blik van Saul Leiter

Sommige kunstenaars zorgen ervoor dat je anders naar de wereld gaat kijken. Fotograaf Saul Leiter is er zo een.

Op dit moment is er een expositie van zijn fotowerk te zien in het Joods historisch museum in Amsterdam.

Saul Leiter maakt vooral furore met zijn schilderachtige kleurenfoto’s van het straatleven van New York, gemaakt tussen 1948 en 1960. Te midden van de drukte van de stad wist hij verstilde momenten van alledaagse schoonheid vast te leggen. Gewone zaken – een rode paraplu in een sneeuwstorm, een voet die rust op een bankje in de metro, of een persoon gezien door de condens op een raam – kon hij transformeren tot wat is omschreven als urban visual poetry. Zijn foto’s zijn vaak gelaagde, bijna abstracte composities van reflecties en schaduwen, die doen denken aan schilderijen van abstract-expressionistische schilders als Mark Rothko en Willem de Kooning, met wie Leiter zich sterk verwant voelde.

Gefascineerd heb ik zijn beelden bestudeerd. Een mooi tijdsbeeld van New York. Alledaagse taferelen worden op een aparte manier onder de aandacht gebracht, Leiter heeft een bijzondere manier van kadreren: objecten en mensen worden op een atypische manier door het kader afgesneden; vaak zitten er meerdere lagen en objecten tussen de toeschouwer en het onderwerp van de foto. Veel zien we middels reflectie in glas, soms opgedeeld in meerdere spiegelstukken.

Leiter laat zien dat het alledaagse heel bijzonder kan zijn. Het is maar net hoe je de realiteit in beeld brengt.

What’s in a name…
De titels van de werken zijn kort en net zo alledaags als de taferelen waarnaar verwezen wordt: hoedjes, stokbrood, Lijn L. De titels helpen je het onderwerp eruit te lichten, je ziet een andere foto als je niet eerst naar de titels kijkt. In het voorbeeld van stokbrood zie je in eerste instantie gewoon een oudere man over straat lopen met een boodschappentas. Wanneer je de titel hebt gelezen, valt het stuk stokbrood dat uit de tas steekt pas echt op. Je kunt meteen nergens anders meer naar kijken. Het stokbrood is het centrum van het universum geworden. Voor het eerst zie je de unieke vorm en de structuur van dit toch dagelijkse gebruiksvoorwerp.

Soms zijn de titels noodzakelijk om het verhaal van de foto te completeren. De situatie van de man die eenzaam in een hoekje van een koffietent over zijn kopje zit gebogen, wordt pas echt schrijnend als je de titel ‘Thanksgiving’ leest.

Toen ik na een uurtje in de wereld van Leiter vertoeft te hebben de straat opliep, zag ik Amsterdam op een nieuwe manier. De tentoonstelling Saul Leiter: New York Reflections raad ik je bij deze van harte aan.