Tag: ABC Architectuurcentrum

Met de expositie Motion Comics: The beginnings wordt er tijdens de Stripdagen Haarlem gekeken naar de toekomst van het beeldverhaal. Remco Vlaanderen, producent/redacteur bij Submarine Channel: ‘Het medium is volop in ontwikkeling.’

‘Moet je kijken,’ zegt Remco Vlaanderen enthousiast terwijl hij zijn tablet vasthoudt. ‘Dit is Upgrade Soul van Ezra Claytan Daniels en Erik Loyer. Een stripverhaal over een bejaard stel dat meedoet aan een uniek verjongingsexperiment, dat natuurlijk volledig misgaat. Het is een van de mooiste voorbeelden van wat motion comics kunnen zijn. Je bekijkt de strip op je tablet, en als je die beweegt, krijg je een 3D-effect in de tekeningen. Als je op het scherm tikt verschijnen de plaatjes heel dynamisch en vloeiend in beeld. De muziek bepaalt in sterke mate de sfeer, volgt ook nog eens het tempo van de lezer en past zich daarop aan. Dit is dus echt een fundamenteel verschil met hoe een papieren strip werkt.’

Vlaanderen is sinds 2005 werkzaam als producent en redacteur bij Submarine Channel: een internationaal distributie- en productieplatform voor innovatieve digitale mediaproducties waarin nieuwe manieren van vertellen worden onderzocht, zoals interactieve documentaires en motion comics. Submarine organiseert Motion Comics: The Beginnings, de tentoonstelling op de Stripdagen die zich richt op de toekomst van het beeldverhaal.

Vlaanderen is een van de samenstellers en al jaren een ambassadeur van het medium: ‘We willen niet zo zeer een historisch overzicht geven, maar mensen kennis laten maken met het medium en laten zien dat het een heel spannende, nieuwe manier is van strips maken en lezen. Motion comics hebben doorgaans een slechte reputatie. Dat komt omdat veel mensen alleen de inferieure versies kennen die door grote Amerikaanse uitgeverijen gemaakt worden. Die blijven dicht bij de oorspronkelijke papieren uitgaven. Illustraties van superhelden worden in deze producties vaak houterig geanimeerd en acteurs spreken de stemmen van de personages in. Over dat soort motion comics gaat de tentoonstelling dus niet. Je kunt namelijk veel interessantere dingen doen dan alleen wat elementen uit de strip animeren. Door gebruik te maken van muziek, tekst, en door te spelen met tijd, ontwikkelen de makers eigenlijk een soort van nieuwe visuele taal die anders is dan die van de papieren strip maar daar wel op voortborduurt.’

Paranoia
Hoe dat eruit kan zien demonstreert Modern Polaxis van de Australische striptekenaar en interactive designer Stu Campbell, die onder de naam Sutu publiceert. In deze strip houdt tijdreiziger Modern Polaxis een dagboek bij over zijn avonturen. Wie echter met een speciale app het stripboek bekijkt, ziet niet alleen de statische strippagina’s tot leven komen via animaties, ook wordt een extra verhaallaag onthuld waarin Polaxis al zijn paranoïde ideeën in heeft verstopt.

Sutu is een van de pioniers op het gebied van motion comics. Zijn strip These Memories Won’t Last is dit jaar genomineerd voor een Eisner Award, de Oscars van de stripwereld. Het is een prachtig, kort verhaal over zijn grootvader die aan de ziekte van Alzheimer lijdt. Als de lezer te lang bij een beeld blijft hangen, vervaagt dit langzaam. Een mooie visuele metafoor voor geheugenverlies. De stripplaatjes en teksten zitten aan elkaar vast via een rode draad die tegen de scrollrichting in beweegt. Je leest de strip dus alsof je verticaal langs een levenslijn beweegt. ‘De opbouw lijkt simpel maar is daardoor supereffectief. Sutu zet techniek altijd in ten dienste van het verhaal,’ zegt Vlaanderen.

Wat maakt volgens Vlaanderen motion comics beter dan gewone strips?
‘Natuurlijk is het ene medium niet beter dan het andere, maar als je strips maakt die op een scherm gelezen moeten worden dan is het gek als je alleen een statische strip zou maken. Je werkt immers met een multimediaal platform. De elementen die je toevoegt mogen geen decoratie zijn, maar moeten echt essentieel zijn en het verhaal ondersteunen. De meest ideale motion comic zou niet meer goed werken als je een gebruikt element weg zou halen. Als je bijvoorbeeld het geluid weghaalt zou je dat echt moeten missen.’ Een mooi voorbeeld van de meerwaarde van audio bij een strip is The Land of the Magic Flute, Fons Schiedons vrije bewerking van Mozarts Die Zauberflöte. Tijdens het lezen zijn soms fragmenten van Mozarts opera te horen die achtergrondinformatie geven over de personages.

Originelen
Motion Comics: The Beginnings is een aangepaste voortzetting van de tentoonstelling die eerst op het Zwitserse stripfestival Fumetto te zien was. ‘We hebben vooral de originele pagina’s en andere fysieke werken overgenomen. We laten onder andere een meterslange, originele panoramatekening zien van de futuristische stad waar de strip NAWLZ zich afspeelt. Van Upgrade Soul hebben we originele potloodtekeningen. Van een aantal projecten hebben we een poster gemaakt waarop het maakproces stap voor stap wordt uitgelegd en we vertonen een videoprogramma met interviews met de makers en making of-reportages die een kijkje achter de schermen geven. We hebben zelf de digitale motion comics geselecteerd die zijn te zien op iPads. Dat zijn allemaal projecten van onafhankelijke makers die ambitieus of experimenteel zijn en met het medium iets vernieuwends doen. We laten overigens geen vage experimenten zien, alle projecten zijn voor een breed publiek toegankelijk.’

Over wat precies de eerste motion comic is, zijn de meningen verdeeld. Eind jaren tachtig waren er al games waarin elementen uit strips werden gebruikt. In 1996 begon Marvel Comics samen met America Online met het uitgeven van zogenaamde CyberComics, waarin ook muziek, animatie en interactie belangrijke elementen waren. Door de komst van internet begonnen stripmakers in de jaren negentig online digitale strips te publiceren. Deze webcomics bevatten soms ook geluid en vaak vereisten ze actieve participatie van de lezer: namelijk het klikken met muis of toetsenbord om nieuwe stripplaatjes te doen verschijnen of bladzijden om te slaan. In sommige strips krijgt de lezer zelfs de mogelijkheid om tussen verschillende verhaallijnen te kiezen.

‘Daar denken mensen vaak als eerste aan als je het over interactieve strips hebt. Zelf hou ik daar als lezer niet zo van tenzij er op een interessante manier geëxperimenteerd wordt met manieren van vertellen, zoals Meanwhile van Jason Shiga. Dat verhaal is een doolhof. Vanaf het beginpunt kun je uit bijna honderd routes kiezen. Van Meanwhile vertonen we de schitterende manshoge concepttekening die de basis vormde voor het interactieve werk.’

Met de komst van tablets en smartphones kan iedereen overal digitale strips lezen en lijkt voor motion comics de tijd rijp om een grote sprong te maken. Vlaanderen: ‘Voorheen moest je als maker zelf kunnen programmeren of samenwerken met een programmeur. Nu verschijnen er allerlei softwarepakketten waar je zelf motion comics mee kunt maken. Het medium is volop in ontwikkeling. Er zijn bijvoorbeeld experimenten met virtual reality comics. Hoe je het beeldverhaal opnieuw kunt uitvinden, binnen een nieuw medium als virtual reality, vind ik heel spannend. Een papieren strip heeft een afgebakende vorm waarvan iedereen de grammatica wel kent. Bij motion comics is de vorm nog lang niet uitgekristalliseerd en omdat je met multimedia werkt kun je duizenden kanten op.’

Motion Comics: The Beginnings vindt plaats in het ABC Architectuurcentrum van 3 juni t/m 24 juli.
Adres: Groot Heiligland 47
2011 EP HAARLEM

Dit artikel is gepubliceerd in VPRO Gids #23 (2016).