In bovenstaand plaatje van Kerry Gammill en Dan Green kun je goed haar kostuum zien zoals ze dat in 1987-1988 droeg. Een heerlijk eenvoudig ontwerp, dat eruit ziet alsof ze ieder moment een aerobicsvideo gaat opnemen. Jane Fonda eat your heart out.
Rogue is een prachtig tragisch personage. Eerst was een een bad guy, toen werd ze een heldin. Ze is jong, prachtig maar vervloekt met de gave de superkrachten, energie en gedachten van anderen over te nemen als ze hen aanraakt. Daarom mag haar huid door niemand worden aangeraakt. Meestal is de overname maar tijdelijk, maar in het geval van Ms. Marvel (Carol Danvers) nam Rogue haar persoonlijkheid en krachten permanent over.
Hieronder een grappige trainingsessie uit dezelfde comic tussen Wolverine en Rogue. Wolverine is tijdelijk de leider van de X-Men nu Storm op pad is om Forge terug te vinden: haar ex-geliefde wiens wapen haar mutanten gaven heeft uitgeschakeld.
Uncanny X-Men #223. Script Chris Claremont.
Kort samengevat: ik geniet erg van mijn kerstpakket 🙂
Het Imagine film festival heeft dit jaar bijzondere aandacht voor de rol van kostuums en stilering in de fantastische film. Bij superheldenfilms stuit de vertaling van de kostuums van strip naar live-action vaak op praktische bezwaren.
Een van de belangrijkste kenmerken van superheldenverhalen zijn de kleurrijke kostuums die de personages dragen. Met dit uniform onderscheiden de helden en schurken zich van normale stervelingen en verhullen ze hun burgeridentiteit. In het geval van Tony Stark maken kleren zelfs de (Iron) Man, want zijn superkracht zit in het hightech harnas dat hij draagt. Zonder het harnas is hij een gewone sterveling terwijl Superman nog steeds super is als hij in zijn boxershort rond zou vliegen.
Het superheldenkostuum is medebepalend voor het succes van de held. De outfits van Batman, Superman, Spider-Man en Wonder Woman zijn iconografisch en universeel herkenbaar. Het is daarom beter dat kostuumontwerpers de filmversies zo dicht mogelijk bij het oorspronkelijke ontwerp uit de strips houden. Echter, die ontwerpen tekenen is één ding, maar het wordt een ander verhaal wanneer acteurs zich in dat soort outfits moeten hijsen. Tekenaars kunnen waar nodig sjoemelen om het pak er goed uit te laten zien, acteurs niet. Het helpt natuurlijk dat hun lichamen dankzij een streng trainingsregime de gespierde en geïdealiseerde vormen kunnen evenaren van getekende helden. Het filmkostuum zit acteurs tegenwoordig net zo strak om het lijf als in de comics.
Absurd
Toch stuiten kostuumontwerpers op enkele praktische bezwaren bij de vertaling van strip naar film. Een belangrijk bezwaar is dat de live-action versies kunnen benadrukken hoe absurd de meeste outfits eigenlijk zijn. Om die reden kreeg de schurk Green Goblin in de eerste Spider-Man-film (2002) van Sam Raimi een make-over en werd zijn trolachtige halloweenkostuum een geavanceerd harnas ontworpen voor militaire doeleinden, waarbij zijn masker een beschermende helm is geworden. Filmmakers benadrukken graag dat het dragen van het kostuum een praktische reden heeft, daarom zien Batmans kostuums er de laatste films ook uit als een soort beschermend harnas.
Spider-Man en the Green Goblin ontmoeten elkaar voor het eerst. ASM #14. Illustratie: Steve Ditko.Spider-Man en the Green Goblin in de Spider-Man-film uit 2002.
Overigens zijn superheldenkostuums in werkelijkheid zelden praktisch. Het Batman-kostuum dat Michael Keaton draagt in Tim Burtons films (1989 en 1992), ziet er weliswaar fantastisch uit, maar omdat het masker aan zijn schouders vastzit is hij niet in staat zijn hoofd naar links of rechts te draaien zonder zijn hele bovenlichaam mee te bewegen. Niet handig in gevechtssituaties. Nicholas Hammond, eind jaren zeventig Spider-Man op televisie, klaagde in een interview dat het kostuum ongelooflijke warm was en dat de speciale lenzen in het masker vaak besloegen waardoor hij niets meer kon zien. Een ander praktisch bezwaar is dat een masker de gezichtsexpressies van de acteur onzichtbaar maakt. Daarom gaat in de films Spider-Mans masker zo vaak stuk en loopt Captain America ook dikwijls zonder hoofdbedekking rond.
Keaton en Burton op de set van ‘Batman’
Uniformen
Voorheen omzeilden ontwerpers het probleem van de superheldenoutfits weleens door deze radicaal aan te passen. In X-Men (2000) van Bryan Singer dragen de mutanten zwarte leren uniformen en niet hun kleurrijke evenknieën uit de strips. Regisseur Zack Snyder, verantwoordelijk voor Watchmenen de recente Superman-films, maakt grauwe, sombere en quasi-serieuze kostuumdrama’s van de stripverfilmingen. Zo wil hij de heldenverhalen gewicht geven. Hij kiest daarom voor donkergekleurde of bijna kleurloze versies van de kostuums. In de recente films met Marvel-helden is gelukkig de toon vaak luchtiger en ironischer. Ze schamen zich niet voor de kleurrijke outfits van hun helden als Iron Man en Captain America. De kostuums in deze films lijken dan ook goed op de oorspronkelijke stripversies.
Seksisme
Een laatste probleem waar ontwerpers mee te maken hebben, is dat superheldenkostuums seksistisch en erotisch geladen kunnen zijn. Iets waar vooral vanuit feministische hoek vaak over geklaagd wordt. Vorig jaar werd Wonder Woman bijvoorbeeld door de Verenigde Naties benoemd tot ere-ambassadeur voor vrouwenemancipatie. Een goede keuze, want Wonder Woman is als geëmancipeerde, sterke, biseksuele Amazone een positief rolmodel. Een petitie maakte echter na een paar weken een einde aan haar VN-benoeming. De ruim 45.000 ondertekenaars vonden Wonder Woman ongeschikt voor de functie omdat ze als rondborstige stripfiguur in haar weinig verhullende outfit te seksistisch zou zijn.
De klagers hebben een punt. Superheldenstrips kunnen seksistisch zijn in hoe ze vrouwen, maar ook mannen, afbeelden. Beide seksen worden in geïdealiseerde vorm weergegeven, waarbij de heldinnen vaak poses aannemen die vooral de male gaze bedienen. Uitgevers zijn zich bewust van deze kritiek en de laatste jaren zien we steeds meer vrouwelijke superheldenkostuums die een minder verhullend en praktischer ontwerp hebben.
Ongetwijfeld komt dit thema op Imagine ter sprake in de lezing van de Canadese historicus Tim Hanley over de veelbewogen geschiedenis van Wonder Woman. Eregast is Lindy Hemming, kostuumontwerper van onder andere James Bond, de Batman-trilogie van Christopher Nolan en de Wonder Woman-film die 1 juni uitkomt. Hemmings ontwerp van het gepantserde kostuum van Wonder Woman en de Amazones, is deels praktisch maar houdt de strip in gedachte en toont duidelijk de blote, gespierde schouders en benen van de acteurs.
De hoge hakken stuitten bij voorbaat op commentaar, dat regisseur Patty Jenkins in een interview met Entertainment Weekly pareerde door te zeggen dat ze tijdens heftige gevechten platte sandalen dragen. Jenkins maakte duidelijk dat Wonder Woman een wensvervulling is: ‘Ik, als vrouw, wil dat Wonder Woman ongelooflijk aantrekkelijk is, dat ze op een badass manier vecht en er tegelijkertijd fantastisch uitziet.’
Uiteindelijk geldt dat voor alle verfilmde superhelden en hun outfits.
Tijdens het Imagine filmfestival dit jaar staan kostuums en design in de fantastische film centraal.
En dat is een mooi thema, waar je alle kanten mee op kunt. In een breed en gevarieerd themaprogramma richt Imagine de blik op de rol van kostuums en stilering bij het creëren van de fantastische illusie. Naast een uitgebreid filmprogramma is er een groot randprogramma met gasten uit binnen- en buitenland.
Zo is Lindy Hemming (1948), kostuumontwerper van onder andere de Batman-trilogie van Christopher Nolan en de Wonder Woman-film die 1 juli uitkomt, eregast. (Lees hier een interessant artikel over haar werk.)
James Bond
De uit Wales afkomstige kostuumontwerpster studeerde af aan de Royal Academy of Dramatic Art. Zij begon haar carrière als kostuumontwerpster bij Britse regisseurs als Mike Leigh en Stephen Frears. In 2000 ontving zij een Oscar voor Topsy-Turvy. Zij maakte de kostuums voor de James Bond-films Goldeneye, Tomorrow Never Dies, Die Another Day en Casino Royale.
Hemming zal een openbare masterclass geven. Hierin zal zij aan de hand van werktekeningen en veel ander materiaal vertellen over haar werk en de manier waarop haar ontwerpen het fantastische karakter van de films mede hebben gevormd. In de openbare ruimte van EYE wordt een selectie van haar ontwerpschetsen en ander werkmateriaal gedurende het hele festival tentoongesteld.
Wonder Woman in de tv-serie uit de seventies.
Wonder Woman
Over Wonder Woman gesproken: de Canadese historicus, auteur en blogger Tim Hanley publiceerde uitgebreid over Wonder Woman en vertelt in zijn lezing over de veelbewogen geschiedenis van deze superheldin.
Er is verder nog een symposium over mode en een filmprogramma dat thematisch met fashion te maken heeft. Voor het laatste nieuws en updates verwijs ik je graag door naar de site van Imagine.
Superheldenkostuums
Vandaag ben ik vanwege het themaprogramma op Imagine druk bezig geweest met het schrijven van een achtergrondartikel over superheldenkostuums voor de VPRO gids. Het stuk begint al aardig vorm te krijgen. Er valt ook heel veel over dit onderwerp te vertellen, maar ik heb slechts 900 woorden. Om het artikel leesbaar te houden moet ik me dus beperken tot de zaken die ik het relevantst vind.
Soms kom je echte pareltjes op tumblr tegen. Zoals deze foto’s van Chip Kidd van superheldenkostuums van Batman, Batgirl, Robin, Wonder Woman, Catwoman en Superman.
Batman-kostuum van Adam West gedragen in de tv-serie. Ik weet uit zijn autobiografie dat hij in ieder geval een kostuum mee naar huis heeft genomen.Batgirl-kostuum uit de tv-serie gedragen door Yvonne Craig.Robins kostuum uit de tv-serie. Gedragen door Burt Ward.Wonder Woman Lynda Carter droeg dit kostuum in de tv-serie.
Het kostuum van Michelle Pfeiffer uit Batman Returns. Was er ooit een sexier Catwoman?Het kostuum van George Reeves. De Superman uit de jaren vijfitg die zelfmoord pleegde. (Of werd vermoord, dat laatste weten we nog steeds niet zeker.)
Ik weet niet of deze foto’s uit een boek komen of dat hij ze voor zijn privécollectie heeft gemaakt. Maakt verder ook niet uit. Het blijft fascinerend om filmkostuums in het ‘echt’ te kunnen zien. Ze krijgen daardoor vaak toch een handmade quality, vind ik. Ook is het tof om de slijtage op de outfits te zien.
Aan de ene kant maken die kostuums de fictie echter en concreter. Aan de andere kant zie je er juist ook de grenzen van de fictie aan af. Een mooie paradox.
Sowieso zie je in de foto een duidelijke visie van de fotograaf terugkomen: hij gebruikt telkens hetzelfde basisconcept om de kostuums mee in beeld te brengen en dat werkt in zo’n serie heel sterk.
Nog even over Kidd en boekomslagen: in 2012 gaf hij deze lezing op TED. De moeite van het kijken waard. Hij is een rasverteller en heeft veel zinnigs te zeggen over het ontwerpen van boekomslagen:
Vandaag lees ik in de NRC Next Carrièrebijlage over de mannen van Opposuits, die maatpakken hebben bedacht met bijzondere prints of felle kleuren. Ik heb altijd meewarig naar de mannetjes in pakken gekeken: ik zou nooit geassocieerd willen worden met zo’n kantoordwangbuis en alle negatieve connotaties die dergelijke uniformen bij me oproepen, laat staan dat ik in zo’n ding rond zal lopen, maar als ik lees dat Opposuits binnenkort komt met Superman- en Batmanpakken, begin ik te lachen. Dat klinkt zo fout dat het weer goed wordt. Zo fout dat je met zo’n kostuum dus lekker de draak kunt steken met de kantoorcultuur en politici die denken dat een het dragen van een maatpak ze een bepaalde glans geeft. (Of zoiets, geen idee eigenlijk waarom je zo gek moet zijn om een maatpak te dragen. En zo fris zijn die dingen niet, want je kan ze niet even in de was gooien maar moet ze laten stomen. Dat zal niet iedere week gebeuren waardoor de stof van de meeste maatpakken op een gegeven moment vol zit met oud zweet. Er lopen dus veel politici en zakenlui rond waar een luchtje aan zit.)
Maar goed… Eindelijk kostuums die me wel aanstaan en misschien ook goed staan. Een apart soort uniform dat een stripjournalist niet zou misstaan.
Aangezien de Amsterdam Fashion week weer bijna ten einde is en ik niets met mode heb, zoek ik ook deze week mijn heil in Spider-Man-comics. Hoewel Peter Parker nog nooit door iemand gezien is als mode-icoon, is het Spider-Man-kostuum dat hij draagt een fashion-statement op zich.
Sterker nog: toen Steve Ditko Spider-Man ontwierp op de tekentafel maakte hij een visueel in het oogspringend, mysterieus en tijdloos ontwerp. Het rood-blauwe Spider-Man-kostuum met het webmotief is een van de dingen die deze superheld zo aantrekkelijk maakt. Ik vind het dan ook een van de mooiste superheldenkostuums ooit ontworpen.
En dan te bedenken dat Peter Parker deze in één plaatje bedacht en in elkaar naaide in Amazing Fantasy #15 (zie deze aflevering van Spidey’s web.) Geniaal mannetje die Parker.
Een paar jaar later in Amazing Spider-Man #231 (Augustus 1982) tonen schrijver Roger Stern en tekenaar John Romita Jr. dat het wel wat meer moeite kost om zo’n kostuum te maken.
Wat ik in het bijzonder leuk vind aan deze scène is hoe trots Peter is op zijn noeste arbeid. En hoe Peter, al ware hij een model, zijn kostuum in de spiegel aan de wereld demonstreert. Eerlijk gezegd heb ik een dergelijke scène nog nooit bij andere superhelden gezien.
Goed, Iron Man ontwierp en maakte zijn eigen harnas. Da’s ook tof natuurlijk. En in het Marvel Universum is Melvin Potter de man om te bezoeken als je een kostuum nodig hebt. Maar Peter Parker, de renaissanceman met de spinnenkracht, naait gewoon zijn eigen kostuum in elkaar.
Mijn Spidey-kostuum
Ik kan me nog heel goed het moment herinneren dat ik deze comic kocht in de Nederlandse versie van De Spektakulaire Spiderman # 43 (1983). Ik moet een jaar of tien geweest zijn. Spider-Man kende ik al een paar jaar en wanneer ik weer wat zakgeld had gespaard, ging ik naar stripwinkel het Gele Teken in Hoorn om tweedehands Spidey-comics te kopen. De Nederlandse inderdaad, want eind jaren tachtig kon je nog bijna niet aan Amerikaanse comics komen. Voor één gulden vijftig kon je een exemplaar kopen. Veel zakgeld had ik niet, dus ik kocht altijd de strip die me op dat moment het meeste aantrok. Vaak was een bepaalde tekenaar of de schurk tegen wie Spider-Man het moest opnemen doorslaggevend. (Pas later sloeg de verzamelkoorts bij mij toe en wilde ik gewoon de hele reeks compleet hebben.)
Omdat ik graag een Spider-Man-kostuum wilde hebben voor carnaval, kocht ik op een druilerige donderdagmiddag deze specifieke comic omdat ik vond dat je hierin goed kon zien hoe Peter zijn kostuum maakte en hoe het eruit zag. (De eerdere aangeschafte fotocover was eigenlijk een nog beter voorbeeld.) Mijn moeder en mijn vaders vriendin (voordat je gekke dingen gaat denken: mijn ouders waren toen al gescheiden) hebben samen aan dat kostuum gewerkt. Zij het dat ze allebei een deel van het maakproces voor hun rekening namen en niet in één ruimte samenwerkten.
Het resultaat is zoals je kunt zien echte huis-tuin-en-keukenkunstnijverheid: als basis gebruikten we een blauwe pyjama waar de rode stukken stof op werden genaaid. Het webpatroon hebben we er met een dikke zwarte stift op getekend. Voor het masker gebruikten we het uitgeknipte broekje van een maillot.
Ik geef toe dat het resultaat niet zo indrukwekkend was als het kostuum uit de strips, maar ik was er toen maar wat blij mee.
Ik moet zeggen dat ik niet heel wild enthousiast word als ik de foto’s van het kostuum zie. Er stonden al eerder foto’s van Spideys pak online, maar ik dacht toen nog dat het lelijke ontwerp van alles te maken had met de special effects, dus dat het een speciaal stuntpak was om later makkelijker de beelden digitaal te kunnen bewerken. Maar aan deze plaatjes te zien wordt dit het kostuum waarin Andrew Garfield het geliefde webhoofd gestalte moet geven. Dat kleren ook de Spider-Man maken, is kennelijk nog niet doorgedrongen bij kostuumontwerper Kym Barrett, anders had hij Spidey niet in dit gedrochtig turnpakje laten rondlopen.
Spidey lijkt verdomme net een stuntman uit in een Justin Timberlake videoclip. Of een gay bikerboy in een hedendaagse Corman-film. En we moeten het geheel tot overmaat van ramp ook nog eens in 3D aanzien.
Nu waren de eerste ontwerpen van James Acheson uit de eerste trilogie ook behoorlijk afwijkend van de stripversie, maar uiteindelijk besefte Acheson dat hij het beste zo dicht mogelijk bij het kostuum uit de strips kon blijven. Steve Ditko maakte een zeer pakkend ontwerp toen hij Spider-Man voor het eerst op papier zette. Ik zie mijn favoriete webhoofd het liefste dus op die manier. Zelfs in de televisieserie uit de jaren zeventig, waar van alles mis mee was, was het kostuum een goede weergave van Ditko’s ontwerp.
Nou goed, we zullen zien hoe Garfield het er als Peter Parker vanaf brengt. Hij gaat het opnemen tegen The Green Goblin (Irrfan Khan) en De Lizard (Rhys Ifans). Twee schurken én het ontstaan van Spider-Man in één film, dat belooft weer een lekker vol script te worden. Een overdaad aan personages was een van de problemen van de laatste productie.
Emma Stone speelt Gwen Stacy, Peters eerste geliefde die in de strips vermoord werd door The Green Goblin. Martin Sheen speelt Oom Ben, Sally Fields Tante May. Laat ik van tevoren niet te veel speculeren en de film met positieve verwachting tegemoet zien. Mocht het dan toch niets worden, dan troost ik me met het idee dat Raimi en Maguire twee heel goede Spider-Man-films hebben gemaakt – erger dan Spider-Man 3kan de reboot toch niet worden. (Kennis van die verschrikkelijke derde film heb ik inmiddels chirurgisch uit mijn brein laten verwijderen…)
Uncanny X-Men #223. Script Chris Claremont.
