Soms wil ik jullie gewoon een paar mooie illustraties laten zien die ik in de bladen tegenkom. In de VPRO gids staat de rubriek KIJKEN waarin mensen uit de media aan het woord komen over hun kijkgedrag. Bij deze korte interviews staat altijd een mooie illustratie.
Dit keer van Mireille Schaap en Gees Voorhees. Mooie tekeningen van Wonder Woman met Twin Peaks en Clueless. Voorhees tekende Jennifer Hoffman in een patatje met.
Regisseur Piet Kroon maakte van de stripavonturen van Heinz, de rode kater met licht filosofische inslag, een avondvullende animatiefilm. ‘Als het ingewikkeld wordt, loopt Heinz liever een straatje om.’
‘Heinz is een beschouwelijke figuur die over straat loopt en de dingen die hij meemaakt komen hem min of meer aanwaaien. Soms reageert Heinz daar op en soms helemaal niet,’ vertelt René Windig (1951), samen met Eddie de Jong (1950) de geestelijk vader van het stripfiguur Heinz. Ze maakten de gagstrip die van 1987 tot 2000 in kranten en tijdschriften werd gepubliceerd. ‘”Heinz is Homerus en Carmiggelt in één,” zei iemand in NRC ooit, maar dat citaat hadden ze dan weer van ons,’ zegt Windig lachend. ‘Die twee kent niemand meer, maar Homerus is de Ilias, een groots avontuur, en net als Carmiggelt maakten wij iedere dag een stukkie of een moppie.’
De prettig gestoorde strip Heinz zit vol absurde humor, woordspelingen, zinspelingen naar literatuur en stripfiguren uit de jaren vijftig zoals Kapitein Rob en Eric de Noorman. Voor regisseur Piet Kroon (1960) is het maken van de film een passieproject: ‘Ik vind Heinz een heel leuke strip die volgens mij ook erg Nederlands is, met een bepaald soort droge, zuigende humor die veel te maken heeft met het werk van Wim T. Schippers. Dat is een van mijn helden dus het is ontzettend leuk dat hij het personage Oom Wim heeft ingesproken. Schippers onderzoekt hoe lang hij iets kan laten duren voordat mensen boos weglopen. Ook in Heinz gaan ze soms heel lang door op een bepaalde grap. En ze spelen met clichés.’
Heinz, de graphic novel
Sinds er in 2000 een eind kwam aan de strip, zijn er af en aan pogingen gedaan om een film te maken. Het storyboard, gemaakt door Windig & De Jong, verscheen nog als graphic novel. ‘Toen er een nieuw elan bij het filmfonds was om de lange Nederlandse animatiefilm te gaan stimuleren, vroeg toenmalig intendant Willem Thijssen of ik nog een project wist. Toen heb ik Heinz voorgesteld en Burny Bos benaderd,’ zegt Kroon. De productie ging in 2017 van start in samenwerking met meerdere productiehuizen in Nederland en België, waaronder Submarine en KaChing Cartoons. Kroons korte animatiefilms DaDa en T.R.A.N.S.I.T wonnen internationaal veel prijzen. Daarna werkte hij jarenlang in Hollywood. Hij was onder andere storyboard artist van films als The Iron Giant en Shrek 2 en regisseerde de animatiesequenties van Osmosis Jones. Voor Heinz schreef Kroon ook het scenario. Toch liet de strip zich niet makkelijk vertalen naar een avondvullende animatiefilm.
Kroon: ‘De strip draait om losse gags, en iedere aflevering bestaat uit drie tot vier plaatjes. De humor zit in wat er tussen de plaatjes gebeurt. Die humor zit in het hoofd van de lezer en is voor iedereen dus anders. Als je een film maakt, moet je daarom ontzettend veel dingen invullen. Wat ik bedenk komt niet altijd overeen met wat de Heinz-fan vind. Ik vind dat de stem van cabaretier Ruben van der Meer goed past bij hoe ik het personage Heinz heb ingevuld, maar online was daar veel gemopper over.’
‘Heinz de stripfiguur verschilt nogal van de versie in de film,’ geeft Eddie de Jong toe. ‘Als je op het Weteringplantsoen loopt, zie je een buste van Simon Carmiggelt. Iedereen weet dat het Carmiggelt is, ook al lijkt het beeld er niet echt op. Deze film is een soort standbeeld voor Heinz, alleen lijkt hij niet helemaal precies.’
De stripmakers vinden dat prima. Windig: ‘Dat is helemaal niet erg. Een film is iets anders dan een strip.’
Tegendraads
‘Heinz is geen actieheld en als het ingewikkeld wordt, gaat hij liever een straatje om,’ zegt Kroon. ‘Het filmverhaal draait om de vernietiging van wereldsteden. Heinz raakt daar bij betrokken omdat hij zijn kind kwijt is. Om zijn eigen leventje weer op orde te krijgen, moet Heinz in godsnaam dan maar iets doen aan de vernietiging van de wereld. Die spanning tussen zijn kleine avontuur versus het grote, meeslepende filmavontuur, vond ik heel interessant. Het is ook in de tegendraadse geest van de strip. De film eindigt weliswaar in New York als een Amerikaanse blockbuster met grote clichés, maar aan de andere kant is het juist een film die zich niet aan de regels houdt. Een voorbeeld: in de climax valt de actie stil omdat Oom Wim tussendoor naar het toilet moet.’
Heinz de film bestaat uit een mix van grafische stijlen: de achtergronden zijn vaak driedimensionaal en fotografisch, terwijl de personages juist relatief plat zijn getekend. De layouts en achtergronden zijn ontworpen en uitgevoerd door het Belgische productiehuis Fabrique Fantastique. Co-producent en artdirector Tom van Gestel en zijn team creëerden een verknipte hutspotversie van Amsterdam. Kroon: ‘Je kunt niet letterlijk de locaties uit de film nalopen, maar het is een soort greatest hits van Amsterdam.’
De illustraties binnen de fantasiesequenties zijn weer getekend door René Windig. Zo zit het handschrift van een van de tekenaars toch in de film.
Zijn we met Heinz een stapje dichter bij een volwassen Nederlandse animatie-industrie gekomen? De animatiewereld is in de afgelopen jaren ten goede veranderd, vindt Kroon. Toen hij Nederland verliet, werkten filmmakers allemaal individueel aan hun eigen animaties. ‘Waarom zou je anderen een deel van je subsidiegeld geven, dacht men toen. Tegenwoordig is er veel meer samenwerking en worden er meer verschillende soorten animaties gemaakt. Heinz is ook weer een stapje in de goede richting omdat het een tegendraadse film is die zich op volwassenen richt en niet op kinderen.’
https://www.youtube.com/watch?v=rFatC27EZkg
Heinz draait vanaf 18 april in de bioscoop.
Dit artikel is geschreven voor en gepubliceerd in VPRO GIDS #18 (2019).
Al meer dan twintig jaar werkt regisseur, schrijver en storyboard artist Piet Kroon in Hollywood. Vrijdag 28 oktober vertelde hij op KLIK over het storyboarden.
Kroon regisseerde het animatiesegment in Osmosis Jones en ontwikkelde vele projecten, waaronder Fraidy Cat voor Disney. Als storyboardtekenaar werkte hij mee aan Despicable Me, Iron Giant en Rio 1 en 2. En over die functie vertelde hij vrijdag smakelijk.
Als storyboard artist wordt Kroon in een vroeg stadium van het productieproces van een animatiefilm betrokken. Vaak is er dan nog niet eens een script, hoogstens een synopsis. Het is de taak van mensen als Kroon om op basis van een paar gegevens hele sequenties in het verhaal te bedenken. Hun ideeën presenteren de tekenaars middels storyboards.
Kroon bepaalt camerastandpunten, ontwerpt sets en personages. En hij is dus ook verantwoordelijk voor veel verhaalelementen. ‘Als storyboard artist probeer ik ideeën te bedenken en de ideeën van de regisseur te vertalen,’ legde Kroon uit. Het werk van een storyboard artist is soms best ondankbaar: ‘Het meeste wat ik maak gaat de prullenbank in’.
Kroon had als voorbeeld een scène uit Shrek 2 om dit proces duidelijk te maken. Deze sequentie vindt plaats in de tweede akte van de film. Hij had hiervoor enkele basisgegevens gekregen van de producent: Shrek zit gevangen en zijn vrienden moeten hem hieruit bevrijden. In ieder geval zouden Donkey en Puss in Boots, een nieuw personage, een rol moeten spelen in deze sequentie. Ook was de gevangenis al ontworpen en die bevond zich midden in het water, wat het gebouw moeilijk bereikbaar maakte. De rest moest Kroon maar uitvogelen.
Gedurende een boeiend uur toonde Kroon op welke ideeën hij allemaal gekomen was en hoe hij deze had gevisualiseerd in storyboard sequenties. Kroon bedacht bijvoorbeeld dat ze met de glazen kist van Sneeuwwitje naar de gevangenis zouden varen en onderweg allerlei obstakels tegenkwamen die de trip moeilijker maken. In een versie werden de personages zelfs opgeslokt door de walvis uit het sprookje Pinokkio. ‘Ik probeer zoveel elementen te gebruiken waar we de personages van kennen. Bij de drie biggetjes zijn dat stro, hout en steen. Respectievelijk de materialen waar ze hun huisjes mee bouwen in het sprookje. Je probeert allerlei manieren te bedenken waarop het voor de helden moeilijk is om hun uiteindelijke doel te bereiken. Hoe ze met die moeilijkheden omgaan en hoe ze hun problemen wel of niet oplossen laat veel zien van hoe een personage in elkaar zit.’
Wat Kroon ook bedacht is dat Pinokkio een rol speelde in de scène en dat liegen zijn neus doet groeien. Dit is een van de weinige elementen die uiteindelijk in de film terechtkwam.
Ik had graag meer van Kroons tekenwerk laten zien, maar wist niet of we tijdens de lezing foto’s ervan mochten maken. Copyrights enzo. Hier dus een illustratie van Kroon die op de KLIK site staat.
Wat namelijk vaak gebeurt is dat storyboard artists veel werk voor niets doen omdat er niet altijd even goed gecommuniceerd wordt. Het is voorgekomen dat Kroon zijn sequentie inleverde en dat bleek dat een van de personages bijvoorbeeld een hond was geworden waardoor de hele sequentie in dat licht overgedaan worden. ‘Een simpel telefoontje had me daarvan op de hoogte kunnen stellen.’
In het geval van Shrek 2 bleek uiteindelijk dat niet alleen Shrek gevangen zat, maar ook Donkey en Puss in Boots. Dat gaf de sequentie dus een geheel nieuwe wending.
Roloff de Jeu interviewt Kroon tijdens de Q&A.
Bij de Q&A vroeg iemand of Kroon niet liever met een volledig script zou willen werken, in plaats van de omslachtige manier waarop nu vaak in Hollywood gewerkt wordt. ‘Met een goed script aan de slag gaan is de meest optimale werksituatie, maar vaak werken we dus zoals ik net heb laten zien. Het verhaal wordt dus zo langzaam opgebouwd door verschillende mensen en veel werk gaat verloren. Je hebt in Hollywood ook met heel veel ego’s te maken. Als een storyboarder bijvoorbeeld een leuke grap bedenkt die de regisseur bevalt, dan vindt de scenarist dat weer niet zo leuk en wil dan zelf iets schrijven wat erop lijkt. Dus in plaats van gewoon de credits te nemen voor een goede grap, maken ze zelf iets wat uiteindelijk minder is en is de regisseur wel verplicht die mindere grap dan te gebruiken.’
Het KLIK! Amsterdam Animation Festival vindt plaats van 25 tot en met 30 oktober in EYE Filmmuseum Amsterdam. Er is speciale aandacht voor het thema Natuur en landschappen.
Zes dagen KLIK! betekent hilarische, maffe, speelse, artistieke, dramatische, overweldigende en ontroerende animatiefilms kijken en speciale themaprogramma’s volgen. Het centrale thema van deze editie is Natuur en landschappen.
‘Critical Blocks’ geregisseerd door Maykel Roovers.
De afgelopen eeuwen is de mens steeds verder van de natuur af komen te staan en heeft hij steeds meer het gevoel gekregen dat hij die kan beheersen. Nu is het echter toch echt tot de meesten van ons doorgedrongen dat de natuur niet iets statisch is, en iets dat we niet zo makkelijk kunnen aanpassen aan onze wensen. Het is tijd om stil te staan bij de natuur, het landschap en de rol van de mens.
Met het themaprogramma The World We Live In vraagt het festival dit jaar aandacht voor animaties waarin het landschap en de rol van de mens centraal staan. Films en speciale evenementen over de relatie tussen de mens en zijn leefomgeving – soms harmonisch, soms uiterst gevaarlijk – geven stof tot nadenken en laten de onuitputtelijke veelzijdigheid van animatie zien. Naast speelfilms, presentaties en compilaties van korte films, komt het thema ook tot uiting in een speciale tentoonstelling over utopische en dystopische visies op onze omgang met het landschap. Ook is het mogelijk om op de fiets Amsterdam-Noord te verkennen en op drie locaties bijzondere films te bekijken die passen bij de omgeving. De films en de omgeving versmelten tot één ervaring.
Exclusieve première van Sync
Tijdens KLIK! gaat de fascinerende documentaire Sync (2016) in première. Makers Joop van den Beucken en Bob van der Houven duiken, samen met de bedenkers van de nostalgische online serie Stemmen van Toen, in de wereld van de Nederlandse nasynchronisatie van animatiefilms en laten zien wat daar allemaal bij komt kijken. Aan de hand van interviews met stemacteurs, regisseurs, vertalers, technici en studiobazen belicht Sync het heden en verleden van deze creatieve bedrijfstak en de impact ervan op onze samenleving. Na de vertoning is er de mogelijkheid om vragen te stellen aan de makers en acteurs.
KLIK draait niet alleen om films maar ook om inspiratie opdoen en zelf creatief zijn. In verschillende presentaties vertellen animatieprofessionals die hun sporen hebben verdiend over hun projecten en carrière. Gasten die komen zijn Piet Kroon (hij vertelt over het feature animation story process aan de hand van Shrek 2), Aymeric Kevin die zijn werkprocess als background director deelt (heeft gewerkt in Europa, Noord-Amerika en Japan aan o.a. de Adventure Time aflevering ‘Food Chain’ – super tof voor liefhebbers van eye candy en experimentele anime), en NEXUS producent Mariano Melman die een presentatie houdt over hoe je een verhaal in 360 graden virtual reality vertelt, aan de hand van hun nieuwe productie Rain or Shine.
Frankie, de mascotte van KLIK!
Ook kan je de geweldige digitale kunstenaar Loish aan het werk zien in een live tekensessie. Loish is o.a. bekend van het artwork op de Wacom dozen en haalde bijna een kwart miljoen pond op met haar Kickstarter voor haar eerste publicatie. Daarnaast hebben we diverse workshops en demo’s waarbij je gratis kan aanschuiven (background art schilderen en schilderen met een VR bril op).
