Net als alle andere journalisten had ik zwijgplicht opgelegd door Disney. Hoe dat precies zat, vertel ik in deze vlog. En wat ik van Captain Marvel vind natuurlijk. Is het een feministische film? En zo ja, is dat erg?
Spider-Man gaat deel uitmaken van het cinematografische universum van Marvel omdat Marvel Studio’s en Sony Pictures eindelijk een deal met elkaar hebben gesloten. Dat is voor mij goed nieuws, want nu kunnen de films van Marvel weer een beetje meer lijken op de Marvelwereld uit de strips. Al zal het nog een tijd duren voordat de X-Men en Fantastic Four daar deel van gaan uitmaken.
Er is op dit moment echter een hardnekkig gerucht gaande dat de nieuwe incarnatie van Spider-Man waarschijnlijk zwart zal zijn. Filmjournalist Jeff Sneider liet zich ontvallen in een podcast (vanaf 44:30) dat hij uit betrouwbare bron had vernomen dat het 95% zeker is dat Spider-Man door een donkere acteur gespeeld gaat worden. Meteen ging dit gerucht als een lopend vuurtje door het web en schreeuwlelijk Dan Slott, die al een jaar of drie Amazing Spider-Man schrijft en daardoor mijn leven als Spider-Man-fan flink verzuurt, opperde op Twitter dat Peter Parker best door een zwarte acteur gespeeld kan worden. Er is volgens Slott niets inherent wits aan Parker.
Allereerst dit: er bestaat een zwarte Spider-Man in the ultimate universe van Marvel, Miles Morales. Het zou voor de filmmaatschappijen een slim idee zijn om dit personage op te voeren in de films. De laatste twee Spidey-films met Peter Parker (Andrew Garfield) zijn redelijk geflopt. Dat komt onder andere doordat ze opnieuw de origin van de held hebben verteld. Daar zat het publiek volgens mij niet op te wachten. Daarnaast sloeg Electro in Amazing Spider-Man 2 een verschrikkelijk modderfiguur en werden er bepaalde scènes geschrapt door producenten wat het verhaal niet ten goede kwam. Om een frisse, nieuwe versie van Spider-Man aan het publiek te tonen zou Morales onder het masker een goede gok zijn. Miles’ fans zien dat wel zitten.
Samuel L. Jackson
Toen de superhelden van Marvel werden bedacht door Stan Lee, Jack Kirby, Steve Ditko en anderen, was het een andere wereld. Er waren vrijwel geen donkere helden in fictie te vinden. In ieder geval niet in comics. In de loop der jaren zijn er bij Marvel aardig wat etnische superhelden bij gekomen, maar in verhouding zijn dit nog steeds een handje vol ten opzichte van blanke helden. Nu er steeds meer behoefte lijkt te zijn aan diversiteit, aan helden met een andere etnische achtergrond én aan heldinnen, en de mediamakers doorhebben dat hieraan gehoor geven veel geld oplevert, is de roep om representatie in de filmversies van de strips groot. Iedereen draagt Nick Fury als voorbeeld aan, maar vergeten er vaak bij te zeggen dat Samuel L. Jacksons versie van Fury is ingegeven door de Fury uit het ultimate universe van Marvel. Dus ook al loopt er sinds jaar en dag een blanke Fury rond, in de films en de tv-serie Agents of SHIELD is hij zwart, want het is eigenlijk de ultimate versie. Sterker nog: schrijver van de strips Brian Michael Bendis had Jackson in gedachten toen hij Fury een make-over gaf.
In de aankomende reboot van The Fantastic Four wordt Johnny Storm gespeeld door acteur Michael B. Jordan terwijl Johnny in de strips een blanke huidskleur heeft en de broer is van Sue Storm die gespeeld wordt door blanke actrice Kate Mara. Iemand opperde ergens dat ze nog steeds broer en zus kunnen zijn omdat hun ouders een interraciaal stel zijn. Allemaal leuk en aardig, maar ik heb grote bezwaren tegen lukraak de etniciteit van bestaande personages veranderen.
Peter Parker is een blank personage. Dat is hij altijd geweest. Ik zie filmadaptaties van strips het liefst zo trouw mogelijk. Bij een adapatie van het ene naar het andere medium moeten er altijd dingen worden aangepast. Een film is nu eenmaal geen strip. En een verhaal dat in 1962 is gedacht, zoals de origin van Spider-Man, behoeft updates als je in 2002 een film daarvan uitbrengt, wat Sam Raimi’s eerste Spidey-flick duidelijk laat zien. In de kern is het verhaal behoorlijk trouw aan die van de strips gebleven en dat vond ik juist zo goed aan Raimi’s films. Maar een zo’n update zou niet de huidskleur van het personage moeten zijn, want dan verander je een belangrijk onderdeel van zijn identiteit.
Stel je voor dat we een biopic maken over Martin Luther King en dat een blanke acteur die hoofdrol speelt. Of een film over Nelson Mandela en hetzelfde geintje flikken. De wereld zou op zijn kop staan. En terecht, want in hun verhaal, in hun geschiedenis speelt hun etniciteit een grote rol. Hetzelfde geldt voor bepaalde superhelden van Marvel. Black Panther moet ook gespeeld worden door een donkere acteur en Storm van de X-Men kun je ook niet door een roodharige Ierse dame laten spelen. Nu zou je nog kunnen zeggen: Ja, maar bij die personen en personages wordt hun geschiedenis mede bepaald door hun afkomst. Mijns inziens geldt dit voor ons allemaal in meer of mindere mate.
Kleur bekennen
Volgens Slott is er niets inherents blank aan Peter Parker, maar dat ben ik niet met hem eens. Onze huidskleur bepaalt deels onze identiteit. Huidskleur en afkomst zijn belangrijke kenmerken van hoe mensen je zien. Geloof je me niet? Vraag je dan eens af of je leven anders zou zijn geweest als je niet blank maar met een donkere huid geboren was. Of andersom. Stel dat alles in je leven hetzelfde is als nu, maar dat je een andere etniciteit hebt. Ik weet wel zeker dat mensen anders op mij hadden gereageerd als ik niet blank was geweest of als ik een Marokkaanse naam had gehad. Niet altijd, maar er zouden zeker momenten zijn geweest dat ik gediscrimineerd werd of was uitgescholden vanwege mijn huidskleur.
Lukraak personages van etniciteit veranderen is zeggen dat ras en huidskleur niet uitmaken. Dat is ontkennen dat onze maatschappij racistisch is. En die vlieger gaat al helemaal op voor Amerika, waar de kloof tussen zwart en blank groot is. Waarschijnlijk groter dan hier, maar Nederland is al te klein als het om Zwarte Piet gaat. Huidskleur maakt uit. Het zou mooi zijn als we in een wereld zouden leven zonder racisme en vooroordelen jegens de ander, maar voorlopig is dat nog een utopie. (En daarop wijzen maakt me nog geen racist.)
De kloof maak je niet kleiner door blanke personages zwart te maken. Wel door interessante zwarte personages die Marvel al heeft de spotlight te geven. Een zwarte Peter Parker is niet de Peter Parker die ik uit de strips ken. Dat betekent niet dat er geen zwarte, Aziatische of Latino Spider-Man kan zijn. Natuurlijk wel, maar noem hem dan niet Peter Parker.
Parkers etniciteit veranderen zou mijns inziens net zo radicaal zijn als een vrouw van hem maken.
Voor mij maakt het niet uit dat Peter Parker een fictiefiguur is en niet ‘echt’ bestaat. Dat hij fictie is geeft de mensen van Sony geen vrijbrief om zomaar zijn etniciteit te veranderen. Ik ken Peter Parker al dertig jaar en ik ken hem beter dan menig familielid of vriend of social media-contact. Over de hele wereld is Spider-Man bekend en het merendeel van de mensen die hem kennen weet ook dat Peter Parker onder het masker schuilgaat. Als men een film over hem maakt, wil ik die als Spider-Man-fan die het liefst zo getrouw mogelijk zien, En veel andere Spidey-fans ook. Hetzelfde gevoel kennen veel Star Wars-fans als George Lucas weer eens met een aangepaste versie van zijn films komt.
Overigens heb ik niet de illusie met dit betoog anderen van gedachten te doen veranderen. Als jij vindt dat Peter best door een zwarte acteur gespeeld kan worden, voor wat voor reden dan ook, kan ik je vast niet van het tegendeel overtuigen. En dat hoeft ook niet, want iedere Spidey-fan heeft recht op zijn eigen mening en visie op Peter Parker. Ik geloof ook niet dat als de mensen van Sony een zwarte Peter Parker prefereren om bovenstaande redenen, dat zij de mening van de stripfans mee laten tellen. Het grote geld regeert immers. Maar ik wilde het wel even gezegd hebben. Dat ben ik mijn vriend Peter wel verschuldigd.
Vroeger perste Hollywood er pas een vervolg uit als de eerste film een succes bleek. Tegenwoordig worden vervolgen al gepland als de cijfers van het eerste vertoningweekend veelbelovend zijn. Sequels waren vroeger dikwijls slechter dan het origineel, op een paar uitzonderingen daargelaten.
Met alle filmtrilogieën en filmseries gaan we er tegenwoordig voor het gemak vanuit dat het vervolg beter is dan het origineel. Vooral in het geval van superheldenfilms, waar men de origin story van de held toch eerder als een struikelblok ziet voor een goede film. Als je de oorsprong eenmaal uit de weg hebt, kunnen we pas echt een goed verhaal maken, wordt er gedacht. Raar, want een interessante superheld valt of staat bij een doordachte oorsprong waarin op boeiende wijze wordt verhaalt hoe de held geworden is zoals hij is en vooral waarom hij zijn krachten ten goede van de mensheid inzet.
Waarom vertel ik dit allemaal? Omdat Iron Man 2 tot mijn verbazing tegenvalt. Niet dat het harnas van Tony Stark Robert Downey Jr. niet als gegoten zit, maar dat was in Iron Man ook al het geval. Iedere scène met Downey Jr. is genieten. Ook de specialeffects vallen niet tegen. Alles ziet er piekfijn uit. Toch maakt Iron Man 2 zijn belofte niet waar.
Impotent
Jammer, want alleen de cast had al veel potentie. Scarlett Johansson als Natasha Romanoff, ook wel bekend als de Black Widow had veel sensueel vuurwerk kunnen opleveren. Helaas komt ze pas aan het einde van de film in vorm als ze mag afrekenen met een stel slechteriken. Maar dat is dan wel een beetje laat. Samuel L. Jackson speelt Nick Fury, de baas van SHIELD. Zijn rol is vooral die van pratend-hoofd-die-alles-uitlegt. Zelfs David Hasselhoff kwam meer in actie toen hij dit personage gestalte gaf in een slechte tv-film. En Mickey Rourke zet big bad Ivan Vanko adequaat maar op een niet-bijzondere wijze neer.
Het thema van de film lijkt het spiegelbeeld te zijn. Zowel Stark als Vanko zitten met een erfenis van hun vader opgescheept. Vanko wil wraak nemen omdat zijn vader nooit de credits of de financiële vergoeding kreeg voor het mede-opbouwen van het Stark-imperium. Hij bouwt een soortgelijk harnas als Iron Man en voegt er twee elektronische zwepen aan toe. Wapenontwerper en handelaar Justin Hammer lijft hem in om Iron Man te kloppen. Maar als de twee uiteindelijk tegenover elkaar staan, blijft het beloofde vuurwerk uit en loopt alles met een sisser af. Daarbij is de hoeveelheid actie in deze superheldenfilm toch al mager en is potentiële spanning ingeruild voor te veel leuk bedoelde onderonsjes tussen de acteurs.
Het thema dat een uitvinding als het Iron Man-harnas ook ten kwade gebruikt kan worden – het Amerikaanse leger wil dat Stark zijn uitvinding afstaat om als oorlogswapen in te zetten – biedt interessante mogelijkheden en luistert het begin van de film op om later op de achtergrond te verdwijnen als de focus wordt gelegd op de gezondheidsperikelen van Stark.
Vermakelijke tik
Aan de andere kant is het genieten met Sam Rockwell die als de meedogenloze wapenhandelaar Justin Hammer het campy spiegelbeeld van Stark is. En regisseur Jon Favreau deelt zelf ook nog een vermakelijke tik uit in een actiescène. In plaats van de actieheld uit te hangen had hij zich beter kunnen concentreren op het rommelige verhaal. Dan had hij vast de scenarist op tijd naar huis had gestuurd om een versie te schrijven die de potentie van de personages meer benutte. Dan was Iron Man 2 ongetwijfeld meer dan alleen amusant geweest. Dan had het echt een goede film kunnen zijn.
**1/2
Deze recensie staat ook op het filmblog van Zone 5300. Overigens neem ik vanaf nu de sterrenbeoordeling over die we op die site hanteren.