Soundtracks – Michael Minneboo

Een analyse van de subjectieve soundtrack in ‘The Body’

Buffy:‘We’re not supposed to move the body!’
Uit: BtvS 5.16 “The Body”

In het vijfde seizoen van Buffy the Vampire Slayer overleed Buffy’s moeder Joyce. Hoewel het overlijden van hoofdpersonages vaker voorkwam in de serie, Buffy stierf zelf twee keer, Ms Calender, Xander’s schoolvriend Jesse en later ook Tara lieten het leven, worden de meeste sterfgevallen in Sunnydale veroorzaakt door bovennatuurlijke krachten. Joyce stierf aan een hersenbloeding, een natuurlijk oorzaak. ‘The Body’ is een van de beste afleveringen van de serie en een van de meest meeslepende uren televisie die ik ooit heb gezien.

Het geheim van ‘The Body’ schuilt in de constructie van de soundtrack en de cameravoering. Beide middelen worden ingezet om de subjectieve ervaring van de personages over te brengen. In ‘The Body’ wordt Buffy getroffen door een zware tragedie, namelijk de dood van haar moeder. Joss Whedon, schrijver, regisseur en bedenker van Buffy, vertelt in ijzingwekkende stijl over wat de nabestaanden de eerste paar uur ondergaan na het overlijden van een dierbare. De aflevering had zo’n impact op het publiek, dat de BBC Cult-website een link plaatste naar een organisatie die zich bezighoudt met zorg voor nabestaanden. Whedon zegt hierover: ‘People ended up having a very different response to it though. They ended up really being able to break through those feelings for themselves by seeing it. That surprised me very much so I was very moved by that – I think it means that we captured that experience.’ Synopsis The Body
Buffy komt thuis. Ze ziet Joyce op de bank liggen. Joyce beweegt niet, haar ogen staan wijd open en ze is nogal bleek. Buffy rent naar de bank en ziet dat haar moeder levenloos is. Buffy droomt weg of krijgt een flashback naar een kerstscène waarin zij met haar vrienden, Giles en zus Dawn bij moeder zojuist het laatste stukje kerstdiner hebben opgegeten. Er heerst een gezellige en gemoedelijke sfeer. Buffy helpt Joyce in de keuken. Als Buffy een taart wil aansnijden, valt deze met een harde knal op de grond. Op dit moment komt Buffy weer terug in de harde werkelijkheid. Ze belt in paniek het alarmnummer en probeert op aanraden van de operator hartmassage toe te passen. Buffy breekt een rib van Joyce. Als ze tegen de operator zegt dat haar moeder koud aanvoelt, zegt deze dat ze moet wachten tot de ambulance er is. Buffy hangt op en belt in verdoofde staat Giles op. De ambulance arriveert en de broeders snellen naar binnen. Broeder #2 stelt Buffy de standaardvragen terwijl hij en zijn collega een verwoede poging doet Joyce weer te reanimeren. Buffy droomt weg dat alles weer goed komt, dat Joyce weer tot leven komt en dat ze in het ziekenhuis opgelucht haar dochter bedankt voor haar snelle actie. Wederom komt Buffy terug in de werkelijkheid. Haar moeder is koud en niet meer te redden. De broeders worden op de radio opgeroepen zich naar een nieuw slachtoffer te begeven. Ze laten een verdwaasde Buffy achter. Buffy loopt naar de keuken. Halverwege moet ze overgeven. Ze loopt naar de tuin voor een beetje frisse lucht. Als ze even later de kots bedekt met een stuk keukenrol komt Giles binnen. Die snapt in eerste instantie niet wat er aan de hand is, tot hij Joyce ziet. Hij probeert haar wakker te maken. Buffy loopt in paniek naar hem toe en schreeuwt dat hij het lichaam niet mag beroeren. Dan begint ze te huilen. Giles omhelst Buffy om haar te troosten.
Emotie
In dit segment, dat ongeveer tien minuten duurt, maakt Buffy emotioneel meerdere fasen door. Ze komt vrolijk en nietsvermoedend thuis. Dan vindt ze haar moeder op de bank. Ze is eerst verbaasd, maar raakt al snel in paniek als blijkt dat Joyce niet beweegt. De kerstscène is duidelijk een vlucht uit de werkelijkheid. Toch komt Buffy snel tot haar positieven en belt ze het alarmnummer. Paniek neemt toe tot de operator zegt dat ze niets meer met ‘het lichaam’ moet doen. Buffy corrigeert hier de operator nog en noemt ‘het lichaam’ haar moeder, want ze beseft niet dat haar moeder dood is. In trance belt ze Giles. Wanneer de broeders bezig zijn lijkt ze ook verdoofd te zijn; het dringt niet precies tot haar door wat er aan de hand is. Op dat moment is er nog hoop op een goede afloop, wat geïllustreerd wordt door de wensdroomscène die in Buffy’s hoofd plaatsvindt.

Pas als Giles het huis binnenstapt en Joyce aanraakt, komt Buffy wat bij haar positieven. Als ze schreeuwt: ‘We’re not supposed to move the body!’ beseft ze voor het eerst volledig de ernst van de situatie. Het emotionele pad dat Buffy aflegt is de kern tot de vertelling van deze aflevering. Het gaat er immers om weer te geven wat men doormaakt in de eerste paar uur nadat er iemand overleden is. Joss Whedon omschrijft zijn bedoelingen als volgt:

‘[I]t was just supposed to be what it’s like in that situation for the first four hours [after a bereavement].’ (bron: http://www.bbc.co.uk/cult/buffy/indetail/body/joss.shtml) Om deze ervaring over te brengen, zet Whedon beeld en geluid in. Kenmerkend aan de aflevering zijn de long takes waardoor er een gevoel van real time ontstaat:

‘It was really just about trying to do the long sustained take, not to let people out, not to give them any kind of release. There were some scenes that were very cutty because we had a lot of people in them, but as much as possible it has a physical sense of “I have to go from here to here. I can’t cut to Buffy reaching for the phone and calling 911, I have to walk there and walk back.”’ (Bron: http://www.bbc.co.uk/cult/buffy/indetail/body/joss.shtml)

Om de vertelling zo dicht mogelijk te houden bij wat Buffy ervaart en de emotie die de personages voelen over te brengen maakt Whedon op een interessante manier gebruik van de soundtrack.

Subjectief geluid
De soundtrack van ‘The Body’ bestaat uit het gesproken woord (speech) en omgevingsgeluid (noise). Behalve in de kerstscène waarin diëgetische kerstmuziek (muziek die binnen de verhaalwereld te horen is, dus niet de musicalscore die aan de soundtrack is toegevoegd) te horen is, komt er nergens in de aflevering muziek voor. Muziek als indicator van emotie is dus afwezig. Dit maakt dat het overbrengen van emotie afhangt van de twee andere geluidsbronnen, van het camerawerk en van de prestaties van de acteurs. Als we de soundtrack in zijn geheel bekijken, dan valt op dat deze in het eerste segment voornamelijk uit losse geluiden bestaat: de geluiden zijn relatief schaars en zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden. Dit is een bewust effect. Het geluid in de sequentie is subjectief: wij horen wat Buffy hoort. Het auditieve spectrum is niet alleen beperkt tot wat zij in staat is om te horen, maar vooral door wat er nog tot haar doordringt. Buffy’s wereld is niet groter dan het huis waar ze op dat moment in zit en soms zelfs kleiner dan dat. Door de traumatische ervaring die ze doormaakt dringen er maar enkele geluiden tot haar door, alsof ze in een soort van luchtbel leeft.

Buffy’s point of view
Vanaf het begin van het segment treden we de ervaringswereld van Buffy binnen. In het eerste shot loopt Buffy het huis binnen. We horen offscreen nog enkele geluiden van buiten: een vogeltje, het zware geluid van de voordeur op de voorgrond. Tot slot nog zachtjes het geluid van een startende auto. Daarna wordt het nagenoeg stil, op de geluiden die Buffy maakt na. Vanaf dat moment wordt haar ervaringswereld kleiner. De leegte van het huis is dus ijzig ervaarbaar. Interessant is dat er maar in een paar instanties gebruik wordt gemaakt van een visueel point of view: bijvoorbeeld wanneer Buffy naar de telefoonhoorn kijkt voordat ze Giles belt. Daarbij zijn de shots waarin de broeders Joyce proberen te reanimeren min of meer in haar point of view opgenomen. Vooral het moment dat broeder #2 Buffy vertelt dat haar moeder dood is maakt dit duidelijk. In eerste instantie is het beeld onscherp. Daarna zien we voornamelijk de torso en mond van de broeder. Zijn gezicht is maar half in beeld. Dit legt de nadruk op zijn mond. Buffy hoort wat hij zegt, maar maakt geen contact met zijn ogen en daarmee niet echt met de man. Hierdoor blijft zijn stem wezenloos en is die niet verbonden aan een echt persoon. Dit benadrukt de geestelijke status van Buffy: ze hoort iemand praten maar beseft niet wie.
Er zijn verschillende momenten waarin de subjectiviteit van het geluid benadrukt wordt. Wanneer Buffy met operator van het alarmnummer spreekt is nadat ze bij haar moeder tevergeefs hartmassage heeft toegepast, zegt de operator zegt dat Buffy moet wachten op de ambulance. Buffy kijkt door het raam naar buiten. We horen offscreen een auto voorbij rijden. Voor het eerst sinds lange tijd horen we dus weer geluiden van buiten. Dit komt omdat Buffy haar aandacht verlegd naar de wereld buiten de woonkamer, dus kunnen wij dat ook horen. Het geluid van de voorbijrijdende auto overheerst elk ander geluid; het geluid van de operator is vrijwel weg. Als de auto voorbij het huis is, fade het stemgeluid van de operator – die de hele tijd niet is gestopt met praten – weer in. Reactieshots
Een ander duidelijk voorbeeld van het subjectieve geluid is de scène waarin de broeders een poging doen Joyce te reanimeren. Zoals eerder is aangegeven worden hun handelingen getoond via wat, bij benadering, een visueel point of view van Buffy moet voorstellen. Het merendeel van de handelingen wordt echter maar voor een deel getoond. Er wordt telkens teruggesneden naar een close up van Buffy’s gezicht die de handelingen met ontzetting gadeslaat. De geluiden van de handeling zijn echter ten alle tijde heel goed te horen. Wanneer broeder #1 een plastic mondstuk bij Joyce naar binnenbrengt om haar te intuberen, zien we de handeling niet in zijn geheel. We horen het geluid echter duidelijk terwijl we Buffy’s reactie hierop zien. Alleen wanneer Buffy kijkt naar het apparaat wat hartslagen meet, horen we de monotone piep van de flatline die op de display van het apparaat te zien is. Zodra Buffy haar blik weer richt op de broeder die de intubatieset uitpakt, horen we de flatline niet meer. Wederom horen we alleen maar waar Buffy haar aandacht opricht.

Contrast met de gewone (buiten)wereld
Wanneer Joyce is opgegeven, laten de broeders Buffy alleen achter in huis. Ze moet wachten tot de lijkschouwer arriveert. In de war loopt Buffy door het huis. Als ze richting de keuken loopt, komt langzaam het geluid op van een windorgel dat buiten het open raam hangt. Het windorgel maakt een nogal dromerig geluid en past perfect bij de warme sfeer die buiten heerst – het is immers een zonnige dag. Buffy kotst op het tapijt en loopt daarna naar buiten voor wat frisse lucht. Pas als ze de deur opendoet, horen we geluid van buiten: spelende kinderen in een zwembad, vogels en een buurmens die oefent op zijn trombone. Overigens is al het geluid buiten beeld, we zien nooit de spelende kinderen noch het personage dat op de trombone oefent. Eerder zagen we ook de ambulance al niet, noch de voorbij rijdende auto. Geluid suggereert dus soms dat er een wereld buiten het huis bestaat, maar Buffy neemt dit niet visueel waar. Buiten lijkt de wereld door te gaan, maar door het contrast met de koude stilte in huis doet alles wat surrealistisch en onwerkelijk aan; dat is precies zoals Buffy dat zal ervaren. Wanneer ze weer naar binnengaat en keukenrol pakt om haar kots op te ruimen, verdwijnen langzaam de geluiden van buiten. Eerst fade de trombone weg en iets later pas de kinderstemmen. We blijven echter het windorgel horen. Zelfs als Giles binnenstapt. Langzaam trekt Buffy zich dus weer terug uit de buitenwereld.

Surrealistisch geluid
Naast de selectieve keuze van noise, wordt er ook gebruik gemaakt van een volledig subjectief geluid, ook wel aural perception genoemd. (Bij aural perception horen we iets wat alleen het personage kan horen. (Een term van Edward R Branigan) Dit geluid hoort Buffy alleen maar in haar hoofd en is niet in de ruimte aanwezig. Wanneer Buffy in trance staart naar de telefoonhoorn horen we zachtjes een suizend en ruisend geluid opkomen. Het heeft veel weg van de branding van de zee. Het lijkt wel of Buffy in de hoorn gezogen wordt. De camera beweegt heel subtiel richting de hoorn. Een Lynchiaans moment in Buffy the Vampire Slayer. Dan volgt een harde cut naar een close up van Buffy die de juiste voorkeurtoets indrukt. Het geluid verdwijnt met een harde cut als naar dit shot gesneden wordt. Wanneer Buffy even later een stuk keukenrol op haar kots neerlegt, horen we hetzelfde rushing geluid. De camera beweegt dit keer niet, maar hetzelfde visuele effect wordt bereikt door de vloeistof die langzaam door het papier wordt opgezogen. Buffy raakt wederom in trance. Ook dit keer verdwijnt het geluid met een harde cut als de stem van Giles Buffy weer bij haar positieven brengt.

Volume
Whedon speelt constant met het geluidsniveau. Wanneer echter Buffy’s droom, waarin haar moeder miraculeus tot leven komt, voorbij is, staat het geluid weer een beetje zachter. Als Buffy kotst bijvoorbeeld, is dit geluid veel zachter dan de ijle tonen van het windorgel. Wanneer Buffy richting het open raam loopt, fade het geluid van het windorgel langzaam in. Het verschil in niveau van de verschillende geluiden wordt dus zowel gebruikt om de subjectiviteit weer te geven als om een naturalistische weergave te bewerkstelligen. Hier en daar is het geluid echter wel vertekend. Zo horen we maar heel selectief, wordt op bepaalde momenten het geluidsvolume versterkt en worden zaken op de voorgrond en achtergrond geplaatst door in- en uitfaden.
De rest van ‘The Body’
Het geluid van segment 1 is anders van aard dan het geluid in de rest van de aflevering. In de volgende scènes zien we hoe de zus en vrienden van Buffy het nieuws Joyce’s dood opnemen. Iedereen reageert anders op de dood van Joyce, die een moederfiguur was voor alle personages. Als Buffy Dawn het slechte nieuws vertelt, breekt ze in tranen uit. Willow kan maar niet kiezen wat ze aan moet trekken, want ze wil niet de verkeerde indruk geven. Ze wil er zijn voor Buffy, net als de rest van de Scoobygang, maar weet niet precies hoe. Xander en Anya komen de dames ophalen. Xander troost Willow door haar eens stevig te omhelzen. Anya weet zich echter geen raad met de situatie. Hoe hoor je te reageren in een situatie als deze?Buffy en Dawn ontmoeten hun vrienden in het ziekenhuis waar de dokter vertelt wat de autopsie heeft opgeleverd. Joyce is toch overleden aan een bloeding. Dawn zegt naar de wc te gaan, maar glipt stiekem naar het mortuarium om haar moeder te zien. In de ruimte komt echter ook een vampier tot leven die haar grijpt. Buffy, ongerust omdat Dawn lang weg is, gaat op onderzoek uit en vindt Dawn in het mortuarium. Dawn probeert wanhopig de tanden van de vampier uit haar nek te houden. Buffy verslaat de vampier met moeite. Tijdens de strijd valt Dawn tegen de tafel waar Joyce op ligt. Het laken is glijdt van haar gezicht. Dawn staart naar haar moeder. Ze vraagt of haar moeder koud is. Buffy antwoordt dat dit hun moeder niet meer is, dat ze weg is. Dawn vraagt: ‘Where did she go?’ Buffy heeft geen antwoord.

Conclusie: de soundtrack van The Body
Het geluid in het eerste segment is anders dan dat in de rest van de aflevering. De rest van de aflevering heeft de soundtrack veel weg van de kerst- en droomscène; we horen hier schijnbaar standaard Hollywoodgeluid horen. Op een uitzondering na is het geluid nergens meer subjectief. Dit is niet zo gek als we bedenken dat Buffy in geen enkele scène alleen voor komt: ze is altijd in gezelschap van andere personages. Wanneer de dokter uitslag geeft van de autopsie, vraagt Buffy of Joyce niet veel pijn heeft geleden. De dokter antwoordt dat ze niet veel geleden heeft en dat hij dit absoluut zeker weet. Als hij verder praat horen we niet meer wat hij zegt, maar wat Buffy denkt dat de waarheid is. We horen de dokter zeggen: ‘I have to lie to make you feel better,’ terwijl duidelijk zichtbaar is dat hij in werkelijkheid iets anders zegt. Dit is een moment waarin beeld en geluid met elkaar contrasteren. Dit komt overeen met het fenomeen dat Chion omschrijft als negative sound: het geluid is anders dan we bij het beeld zouden verwachten. Het effect is duidelijk: we horen wat Buffy denkt via de stem van de dokter.
Whedon is er in geslaagd in ‘The Body’ een subjectieve geluidservaring over te brengen. Dit geldt echter voornamelijk voor het eerste segment, waarin Buffy haar moeder dood aantreft. In de rest van de aflevering is er bijna nergens meer sprake van subjectief geluid dat de toestand van slechts één personage weergeeft, hoewel de geluidsmiddelen wel zo danig ingezet zijn om de algemene verdoofdheid van de personages over te brengen.(Alle plaatjes zijn afkomstig van screencap-paradise.com.)